1845 - Aardrijkskundig Woordenboek van Abraham Jakob van der Aa

Aardrijkskundig Woordenboek van Abraham Jakob van der Aa: I-K, volume 6; jaar: 1845

Veel studiezaalbezoekers van Tresoar (Fries Historisch en Letterkundig Centrum) zijn bekend met het Aardrijkskundig woordenboek van Abraham Jacob van der Aa (Amsterdam 6 dec. 1792 - Gorinchem 21 maart 1857), dat tussen 1839 en 1851 in 13 delen verscheen. Hoewel gedateerd, is het een handig naslagwerk waarin je van bijna elke plaats in kort bestek de belangrijkste (historische) gegevens vindt.

Van der Aa zelf had met zijn uitgave zeker ook de 19e eeuwse actualiteit op het oog. In een Voorrede stelt hij dat het werk onder andere is bedoeld voor handelaren, de "krijgsman", de toerist en vooral de onderwijzer, die zich door dit naslagwerk "in staat gesteld ziet, om den weetlust zijner leerlingen, zelfs omtrent min bekende plaatsen, te voldoen, en hen met al het merkwaardige van hunnen geboortegrond, tot in de minste bijzonderheid toe, bekend te maken". Het grondgebied dat hij wilde behandelen was het hele toenmalige Koninkrijk der Nederlanden (na de afscheiding van België), inclusief de overzeese gebiedsdelen.

Van der Aa ging heel serieus te werk; zo beschikte hij over een netwerk van deskundige correspondenten die hem van informatie voorzagen. Uit ervaring is ons gebleken dat veel historische gegevens zijn ontleend aan, dan wel klakkeloos zijn overgeschreven uit de Tegenwoordige Staat, die ruim 50 jaar eerder was verschenen. Om aan correcte actuele gegevens inzake de bevolking en andere onderwerpen te komen liet Van der Aa alles controleren door de plaatselijke burgemeesters.

Zo ontstond er een naslagwerk dat ook nu nog niet vergeten is en nog steeds op bepaalde punten kan voldoen aan de 'weetlust' van onderzoekers, en dat is uiteraard een groot compliment aan de maker. In 1975 kwam er zelfs een facsimile-uitgave van uit. Toch is het werk natuurlijk niet zomaar bij iedereen onder handbereik. Dank zij moderne technieken kan 'de Van der Aa' nu aan een derde, digitaal leven beginnen. Van der Aa zou het vast prachtig gevonden hebben.

Met dank aan Tresoar, het Fries Historisch en Letterkundig Centrum. Voor meer informatie over Tresoar:

Hierbij de vermelding in ‘de Van der Aa' van het gehucht De Kwakel, 33 hectare groot en 180 inwoners. De vermelding daaronder van Kwakernaak is hier meegenomen uit sentimentele overwegingen: ondergetekende is zelf afkomstig uit Gorinchem.
Ben Voorend